Α’ ΜΥΘΟΣ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΗΤΑΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
Τα τελευταία χρόνια από τους κύκλους
των αναθεωρητών υπερπροβάλλεται η θεωρία ότι η Ελληνική Επανάσταση ήταν
κοινωνική και όχι εθνική. Η ιστορική πραγματικότητα όμως τι λέει πάνω σε αυτή
την άποψη; Έχουν δίκαιο οι αναθεωρητές;
Οι πηγές της εποχής μας παραθέτουν
τα παρακάτω στοιχεία:
1)
ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του και στο λόγο του στην Πνύκα[1]
αναφέρει ξεκάθαρα ότι η επανάσταση έγινε υπέρ πίστεως και πατρίδος.
2)
Ο Μακρυγιάννης, επίσης, στα απομνημονεύματά του αναφέρει ότι η επανάσταση έγινε
υπέρ πίστεως και πατρίδος[2].
3)
Ο Σπυρίδων Τρικούπης στο προοίμιο της Ιστορίας του για την Ελληνική Επανάσταση
ομοίως αναφέρει ότι η Επανάσταση ήταν εθνική[3].
4)
Το πρώτο Σύνταγμα των Επαναστατημένων Ελλήνων πάλι αναφέρει ότι η Επανάσταση
ήταν Εθνική[4].
Εικόνα 1 Α' ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
5)
Το κείμενο που εστάλη στη Βερόνα από τους Επαναστάτες στις Μεγάλες Δυνάμεις που
συνεδρίαζαν εκεί ξεκαθάριζε ότι η Ελληνική Επανάσταση ήταν Εθνική και δεν είχε
καμία σχέση με τα αντίστοιχα κινήματα που είχαν γίνει στην Ευρώπη, των
Ιακωβίνων[5].
6)
ο ίδιος ο Σουλτάνος θεωρούσε την Επανάσταση των Ελλήνων Εθνική, καθώς θεωρούσε
ότι οι Γκιαούρηδες ήταν αχάριστοι που επαναστάτησαν εναντίον του. Οι Οθωμανοί
Γκιαούρηδες ονόμαζαν τους Έλληνες ή Ρωμιούς.
7)
Ο τύπος των ευρωπαϊκών χωρών επίσης χαιρέτησε την Ελληνική Επανάσταση, ως
εθνική επανάσταση. Ήταν μία επανάσταση εναντίον των κατακτητών Οθωμανών και εναντίον
του δυνάστη Σουλτάνου.
8)
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης όταν ξεκίνησε την Επανάσταση στο πρώτο του διάγγελμα
καλούσε τους Έλληνες να πολεμήσουν υπέρ πίστεως και πατρίδος[6].
Εικόνα 2 Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
ΥΨΗΛΑΝΤΗ
Βέβαια εκτός από τα παραπάνω
υπάρχουν πολλές άλλες πηγές που αναγνωρίζουν την Ελληνική Επανάσταση ως εθνική
και όχι κοινωνική. Για παράδειγμα οι Άγγλοι πρώτοι αναγνώρισαν το πόλεμο των
Ελλήνων ως εθνικό. Αφού αναγνώρισαν ότι το ελληνικό έθνος μαχόταν για την ελευθερία
του, αποδεχόμενοι τον ναυτικό αποκλεισμό που είχαν κηρύξει οι Έλληνες εναντίον
των Οθωμανών. Το σχέδιο των αυτόνομων ηγεμονιών-το σχέδιο των τριών τμημάτων-
του Τσάρου Αλεξάνδρου, ομοίως. Το πρωτόκολλο της Αγίας Πετρούπολης μεταξύ
Αγγλίας και Ρωσίας επίσης. Η Ιουλιανή Σύμβαση παρομοίως. Είναι ατελείωτος ο
κατάλογος των πηγών που μιλάνε ξεκάθαρα για εθνική επανάσταση.
Εικόνα 3 Πρωτόκολλο της Αγίας
Πετρούπολης
Εικόνα 4 Ιουλιανή Σύμβαση
Τέλος και πάνω στη βάση της
μαρξιστικής θεωρίας η επανάσταση αποδεικνύεται ότι δεν είναι κοινωνική, αλλά
εθνική, καθώς δεν εξεγέρθηκαν μόνο οι φτωχοί Έλληνες εναντίον των Τούρκων, αλλά
όλοι ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Οι πλοιοκτήτες των Σπετσών, της Ύδρας, των
Ψαρών, των Κυκλάδων που λόγω του εμπορίου είχαν αποκτήσει τεράστιες περιουσίες
πολέμησαν με τα πλοία τους και έδωσαν πολλά χρήματα για την ελληνική ελευθερία.
Επίσης, το μεγαλύτερο μέρος των δημογερόντων και των κοτζαμπάσηδων έλαβε μέρος
στον αγώνα. Οι δημογέροντες και οι πλοιοκτήτες ήταν οι ανώτερες κοινωνικές
τάξεις των Ελλήνων Επαναστατών. Συνεπώς η επανάσταση και μέσω της μαρξιστικής
θεωρίας αποδεικνύεται ότι δεν ήταν κοινωνική.
Β’ ΜΥΘΟΣ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΔΕΝ
ΕΙΧΕ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
Η ίδια σχολή πάλι, των αναθεωρητών,
υποστηρίζει τα τελευταία χρόνια ότι η Επανάσταση δεν είχε θρησκευτικό
χαρακτήρα. Τα στοιχεία για άλλη μια φορά έρχεται σε αντίθεση με όσα
υποστηρίζουν και αναφέρουν.
Συγκεκριμένα ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
στον λόγο του στη Πνύκα αναφέρει ότι οι επαναστατημένοι Έλληνες πολέμησαν όχι
μόνο για την πατρίδα τους, αλλά και για την πίστη τους[7].
Ο Σπυρίδων Τρικούπης στην Ιστορία του στο προοίμιό του κάνει λόγο ότι η
Ελληνική Επανάσταση έγινε και για την ορθόδοξη πίστη[8].
Βέβαια σε όλο του το έργο διαφαίνεται η θρησκευτική κόντρα μεταξύ των
χριστιανών Ελλήνων και των μουσουλμάνων Τούρκων. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, όταν
ξεκίνησε την Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες καλούσε τον λαό να
πολεμήσουν υπέρ πίστεως και πατρίδος[9].
Ανάλογη είναι και η μαρτυρία του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη στα
απομνημονεύματά του[10].
Επίσης οι Επαναστατημένοι Έλληνες στο Πρώτο Σύνταγμα της Επαναστατημένης
Ελλάδας διευκρινίζουν αμέσως ότι πολεμούν και για την Πίστη τους[11].
Εξίσου σημαντική απόδειξη του θρησκευτικού χαρακτήρα της Επανάστασης του 21’,
ήταν η βούληση του Σουλτάνου Μαχμούτ Β’ να κηρύξει στους Έλληνες τζιχάντ.
Ο θρησκευτικός ηγέτης(ο Ιμάμης) της
Κωνσταντινούπολης το αρνήθηκε αυτό στον Σουλτάνο και έχασε το κεφάλι του.
Τελικά ο Σουλτάνος αντιμετώπισε τους επαναστατημένους Έλληνες στο πλαίσιο της
Σαρίας, ως ανθρώπους προστατευόμενούς του ( dhimmi[12]), δηλαδή πάλι με θρησκευτικό
χαρακτήρα.
Φυσικά, υπάρχουν πολλές ακόμα πηγές
που δεν μπορώ να αναφέρω που κάνουν λόγο για τον θρησκευτικό χαρακτήρα της
Επανάστασης, για να αποφύγω να κουράσω τον αναγνώστη. Όμως και μέσα από αυτή τη
σύντομη παράθεση των στοιχείων γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι η Επανάσταση είχε
θρησκευτικό χαρακτήρα.
Γ’ ΜΥΘΟΣ Η ΑΓΙΑ ΛΑΥΡΑ ΔΕΝ
ΥΠΗΡΞΕ ΠΟΤΕ
Ο τρίτος μύθος που διαδίδουν οι
αναθεωρητές είναι ότι η Αγία Λαύρα δεν υπήρξε ποτέ και ότι ήταν δημιούργημα της
Ελληνικής Πολιτείας και της Ελλαδικής Εκκλησίας.
Τα στοιχεία, όμως για άλλη μια φορά
είναι ξεκάθαρα. Η Αγία Λαύρα υπήρξε και όπως μαρτυρούν οι πηγές και τα γεγονότα
δεν ήταν καθόλου δημιούργημα της Ελλαδικής Πολιτείας, ούτε της Ελλαδικής
Εκκλησίας. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στα απομνημονεύματα αναφέρει ότι οι
κεφαλές των Καλαβρύτων και των γύρω περιοχών συγκεντρώθηκαν στη Μονή και
συνεδρίασαν για το τι μέλλει γενέσθαι, αν θα ξεκινήσουν τον πόλεμο ή όχι
εναντίον των Τούρκων. Πάντως αποφάσισαν να στρατολογήσουν άνδρες για να είναι
έτοιμοι για παν ενδεχόμενο[13].
Επιπλέον υπάρχουν μία Γαλλική
εφημερίδα (δες παρακάτω) και μία Αγγλική (οι Times του Λονδίνου) , οι οποίες αναφέρουν
την Αγία Λαύρα ως γεγονός. Σύμφωνα με αυτές την παραπάνω συνεδρίαση που
αναφέρει και ο Γερμανός, ακολούθησε λειτουργία και όρκος των επαναστατών. Στα
γεγονότα ο Παλαιών Πατρών Γερμανός παρουσιάζεται από τις εν λόγω εφημερίδες ως
μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της Επανάστασης. Ένας Έλληνας ερευνητής
αντιμετωπίζει τα δυο αυτά άρθρα με καχυποψία. Θεωρεί ότι ο εις εκ των
αρθρογράφων, όντας φίλος του Γερμανού συνέγραψε το άρθρο για να εκθειάσει τον
Έλληνα ιεράρχη, αλλά και να του αυξήσει το κύρος του γιατί δεν συμμετείχε ως
τότε στα γεγονότα της Επανάστασης. Παραβλέπει το γεγονός ότι ο Γερμανός
συμμετείχε στα γεγονότα της πολιορκίας του κάστρου της Πάτρας. Επίσης,
παραβλέπει και το γεγονός ότι ο Γερμανός ήταν ηγετική φυσιογνωμία στην περιοχή
των Καλαβρύτων και είχε ενεργό ρόλο και στα γεγονότα της περιοχής.
Εικόνα 5 το άρθρο της Γαλλικής εφημερίδας
Le Constitutionnel
Ο
Ιωάννης Κωλέττης σε υπόμνημά του αναγνώρισε τα γεγονότα της Αγίας Λαύρας ως
κομβικά για την έναρξη της Επανάστασης[14].
Η αναγνώριση αυτή έγινε πολύ κοντά στα γεγονότα και πολλοί Επαναστάτες ήταν εν
ζωή. Οπότε αν δεν ίσχυε ως γεγονός θα μπορούσαν να αντιδράσουν εις βάρος αυτής
της απόφασης. Η Ελλαδική Εκκλησία μέχρι το 1848 δεν ήταν ακόμη αναγνωρισμένη
από το Πατριαρχείο και ήταν σε τριβή οι σχέσεις τους. Το κύρος της Ελλαδικής
Εκκλησίας δηλαδή ήταν ακόμη περιορισμένο. Οι Έλληνες το αυτοκέφαλο της
Ελλαδικής Εκκλησίας θα το δουν με άλλο μάτι μετά το 1848, όταν δηλαδή το
Πατριαρχείο αναγνώρισε την Ελλαδική Εκκλησία. Οι περισσότεροι αναθεωρητές
επιμένουν ότι δεν υπήρξε η Αγία Λαύρα γιατί ούτε ο Κολοκοτρώνης, αλλά ούτε ο
Μακρυγιάννης, ούτε ο Σπυρίδων Τρικούπης[15]
την αναφέρει. Ο Κολοκοτρώνης και ο Μακρυγιάννης δεν την αναφέρουν, αλλά δεν την
αρνούνται κιόλας.
Τέλος υπάρχουν και άλλες πηγές που
αναφέρουν τα γεγονότα της Αγίας Λαύρας ως υπαρκτά όπως ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης[16],
ο Φωτάκος[17],
ο πρόξενος της Σουηδίας και της Νορβηγίας Λουδοβίκος Στράνης[18],
ο Ιωάννης Φιλήμων[19]
, ο Ιστορικός Πουκεβίλ[20],
ο Κανέλλος Δεληγιάννης[21],
ο φιλέλληνας και αρχίατρος του ελληνικού στόλου Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου[22],
ο Αμερικανός Ιεραπόστολος Άντερσον Ρούφους[23]
και πολλοί άλλοι. Όλες οι πηγές αναφέρουν τα γεγονότα της Αγίας Λαύρας ως
υπαρκτά. Τα μόνα μυστήρια γύρω από τον μύθο της Αγίας Λαύρας είναι το πότε
έγινε η συνεδρίαση των κεφαλών της περιοχής και το αν σήκωσε ο Γερμανός το
Λάβαρο. Οι πηγές μας δίνουν ένα εύρος 13 ημερών για την ημερομηνία της
συνεδρίασης ( 8/3/1821-21/3/1821). Το αν υψώθηκε το Λάβαρο της Επανάστασης
είναι το μόνο σκοτεινό σημείο από τις πηγές.
Συνεπώς από τα παραπάνω αποδεικνύεται
ότι α) η συνεδρίαση και οι αποφάσεις των κεφαλών της περιοχής έλαβε όντως χώρα
στο διάστημα 8-21/3/1821, β) η τέλεση πανηγυρικής λειτουργίας όντως έλαβε χώρα
και γ) δεν είναι σίγουρο αν όντως υψώθηκε το εν λόγω Λάβαρο. Όπως και να έχει η
Αγία Λαύρα όντως υπήρξε βάσει των πηγών και ο «μύθος» της έχει ιστορική ύπαρξη.
Δ’ ΜΥΘΟΣ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΗΤΑΝ
ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Η ίδια σχολή των αναθεωρητών υποστηρίζει
ότι η εκκλησία ήταν εναντίον της Επανάστασης. Θεωρεί ότι ο αφορισμός του
Πατριάρχη Ε΄, αλλά και όσων των διαδέχθηκαν μετά, εναντίον της Επανάστασης
είναι επαρκές στοιχείο για να στηρίξουν την άποψή τους.
Το πρώτο που πρέπει να σκεφθούν
είναι ότι ο Πατριάρχης προχώρησε στον αφορισμό όχι γιατί ήταν εναντίον της
Επανάστασης, αλλά γιατί έπρεπε να προστατέψει τον ελληνικό πληθυσμό από τα
τουρκικά αντίποινα. Στην Κωνσταντινούπολη ζούσαν 200.000-300.000 Έλληνες, στην
Αδριανούπολη σχεδόν 100.000, στην Ανατολική Θράκη άγνωστος ο αριθμός των
Ελλήνων, αλλά σίγουρα ο πληθυσμός τους ξεπερνούσε τις 200.000. Επίσης στην
Ιωνία και στον Πόντο ζούσαν πάρα πολλοί Έλληνες. Όλος αυτός ο πληθυσμός
κινδύνευε άμεσα από τα τουρκικά αντίποινα. Συνεπώς ο αφορισμός του Γρηγορίου Ε΄
ήταν μία πράξη απελπισίας. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τραγική ειρωνεία,
καθώς ο πόθος του κάθε Έλληνα ήταν η ελευθερία, αλλά να είναι αναγκασμένος να
προχωρά στον αφορισμό για το καλό του ελληνισμού.
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ δεν ήταν
μέλος της Φιλικής Εταιρείας, αλλά σίγουρα γνώριζε τα σχέδιά της. Η θέση του,
του έδινε την δυνατότητα να μαθαίνει τι γίνεται στο ποίμνιό του, αλλά και οι
άνθρωποί του σίγουρα τον πληροφόρησαν για την ύπαρξη και τα σχέδια της Φιλικής
Εταιρείας[24].
Η Φιλική Εταιρεία σχεδίαζε να ξεκινήσει την Επανάσταση από τις Παραδουνάβιες
Ηγεμονίες και στη συνέχεια να μεταφέρει τον πόλεμο και στην Πελοπόννησο, γνωστό
ως Μοριά τότε. Συνεπώς αν ο Πατριάρχης ήταν εναντίον της Επανάστασης, γιατί δεν
πρόδιδε τα σχέδια των Επαναστατών πριν γίνουν πράξη στον Σουλτάνο; Μα προφανώς
γιατί ήταν με το μέρος των Επαναστατών και τις αποφάσεις που πήρε ως επίσημη
αρχή, ως Πατριάρχης δηλαδή, τις πήρε υπό το βάρος των ζωών των αθώων Ελλήνων
που ζούσαν σε περιοχές που οι Τούρκοι μπορούσαν να προβούν άμεσα σε αντίποινα
εναντίον άμαχων Ελλήνων.
Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι οι
Τούρκοι απαγχόνισαν τον Γρηγόριο Ε΄, αφού προχώρησαν σε έρευνα εναντίον του και
κατά την έρευνα βρήκαν στοιχεία που τον συνέδεαν με τους Επαναστάτες. Οπότε ο
απαγχονισμός του δεν ήταν τυχαίος, αλλά ως ποινή για την προδοσία του εναντίον
του Σουλτάνου[25].
Οι επόμενοι Πατριάρχες που τον διαδέχτηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης
ήταν κι αυτοί εναντίον της Επανάστασης, κάτω από το βάρος της τουρκικής πίεσης.
Όμως, δεν έχασαν τη ζωή τους γιατί δεν είχαν καμία σχέση με τους Επαναστάτες.
Στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο
Γρηγόριος Ε΄ και η εκκλησία δεν ήταν εναντίον της Επανάστασης είναι ότι ο
Γρηγόριος κρυφά έκανε λειτουργία για να άρει τον αφορισμό του. Επίσης ο
Κολοκοτρώνης και ο Μακρυγιάννης αναφέρουν ότι όσα έπραττε το Πατριαρχείο κατά
την διάρκεια του Αγώνα, τα έκανε παρά τη θέλησή του και ότι η πραγματική του
θέληση ήταν να πετύχει η Επανάσταση.
Επιπλέον πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι οι
πηγές αναφέρουν ότι ο κλήρος πολέμησε στο πλάι του απλού Έλληνα στρατιώτη. Ο
Κολοκοτρώνης στον λόγο του στην Πνύκα παραδέχεται ότι ο κλήρος πολέμησε στο
πλάι των στρατιωτών[26].
Ο Μακρυγιάννης παρομοίως[27].
Ο Φωτάκος και ο Σπυρίδων Τρικούπης στα έργα τους επίσης αναφέρουν τη συμμετοχή
του κλήρου στην Επανάσταση.
Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι
τρεις μεγάλες μορφές της Ελληνικής Επανάστασης ανήκαν στον κλήρο και πολέμησαν
για την ελευθερία της Ελλάδας. Ο Αθανάσιος Διάκος, όπως μαρτυρεί το προσωνύμιο,
ήταν Διάκος και μετά τη μάχη της Αλαμάνας συνελήφθη και σουβλίστηκε από τους
Τούρκους. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός πέθανε το 1826 ενώ συμμετείχε ως τότε
ενεργά σε όλα τα γεγονότα της Επανάστασης που είχαν επίκεντρο την περιοχή του.
Ο Γρηγόριος Δικαίος, γνωστός και ως Παπαφλέσσας πολέμησε για την Επανάσταση και
έδωσε και την ζωή του γι’ αυτή. Ο Παπαφλέσσας έπεσε ηρωικά μαχόμενος στο
Μανιάκι, πολεμώντας τον Ιμπραήμ.
Ε’ ΜΥΘΟΣ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ
ΜΑΣ ΤΗΝ ΧΡΩΣΤΑΜΕ ΣΤΟΥΣ ΞΕΝΟΥΣ
Ο πέμπτος μύθος που είναι ευρέως
διαδεδομένος είναι ότι οι Έλληνες την ελευθερία τους την χρωστάνε στις Μεγάλες
Δυνάμεις της εποχής, τις Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία. Το επιχείρημά τους το
εδράζουν στο γεγονός ότι η Ναυμαχία του Ναυαρίνου ήταν αυτή που άνοιξε την
πόρτα της ελευθερίας στους Έλληνες.
Η πραγματικότητα όμως, είναι έτσι ή
για άλλη μια φορά είναι διαφορετική; Ας εξετάσουμε τα δεδομένα και τις συνθήκες
την περίοδο εκείνη.
Η
Ελληνική Επανάσταση είχε φτάσει στο ναδίρ της κατά το έτος 1826, καθώς ο
Ιμπραήμ ήταν κύριος της Δυτικής Πελοποννήσου και της Αρκαδίας ( το μεγαλύτερο
μέρος της Αχαΐας, το μεγαλύτερο μέρος της Μεσσηνίας, το μεγαλύτερο μέρος της
Ηλείας και την Αρκαδία), ενώ ήταν έτοιμος να καταλάβει και την Μάνη, η οποία
ήταν στην ουσία ο κύριος αντίπαλος του. Ο Κιουταχής στην Στερεά Ελλάδα είχε
καταλάβει με την βοήθεια του Ιμπραήμ το Μεσολόγγι, όλη την κεντρική Στερεά
Ελλάδα και την ενδοχώρα της Αττικής, ενώ πολιορκούσε την Αθήνα (την Ακρόπολη).
Οι Επαναστατημένοι Έλληνες το μόνο που κατάφεραν ήταν να αναζωπυρώσουν από το
1825 την Επανάσταση στην Κρήτη, κυριεύοντας το κάστρο της Γραμβούσας, το οποίο
ήταν το κέντρο της δύναμής τους, εκτός από τα Σφακιά. Έτσι είχαν τα πράγματα
στην ξηρά και για τους Έλληνες και για τους Τούρκους και τους συμμάχους τους.
Στην
θάλασσα η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική. Οι Έλληνες μετά το ολέθριο λάθος
τους να αφήσουν αβοήθητους τους Ψαριανούς και τους Κασιανούς εναντίον του
Οθωμανικού στόλου, αποφάσισαν να δράσουν με πυγμή. Οι Έλληνες ήλεγχαν τις
Κυκλάδες, τα νησιά του Αργοσαρωνικού και τη Σάμο. Ο ελληνικός στόλος ,ενώ στη
στεριά οι Έλληνες ηττώνται , συντρίβει τους αντιπάλους του όπου τους συναντά.
Αρχής γενομένης η ναυμαχία του Γέροντα στις 29/8/1824 (27 εχθρικά πλοία
βυθίστηκαν). Εξίσου σημαντική νίκη των Ελλήνων ήταν αυτή στη ναυμαχία της
Άνδρου στις 30/4/1825, όπου το 1/5 από τα πλοία των Τούρκων βυθίστηκαν. Επίσης
σημαντική νίκη πέτυχαν οι Έλληνες εναντίον του Τουρκικού στόλου τις 23/5/1825
στον Καφηρέα όπου σχεδόν η μισή δύναμη του εχθρικού στόλου είτε βυθίστηκε, είτε
αιχμαλωτίστηκε ( 20 πολεμικά πλοία βυθίστηκαν, 5 αιχμαλωτίστηκαν και 30 φορτηγά
πλοία αιχμαλωτίστηκαν).
Η κατάσταση στην στεριά από το
καλοκαίρι του 1826 άρχισε σιγά, σιγά να αλλάζει υπέρ των Ελλήνων. Ο Ιμπραήμ από
τα μέσα Ιουνίου ως τις αρχές Ιουλίου 1826 προσπάθησε να καταλάβει τη Μάνη. Η
προσπάθειά του στέφθηκε από πλήρη αποτυχία, αφού και στις τρεις μάχες που έδωσε
με τους Μανιάτες ηττήθηκε κατά κράτος και άφησε πίσω του πολλούς νεκρούς.
Συγκεκριμένα έδωσε μάχες στη Βέργα, στο Διρό και στο Πολυάραβο. Ο στρατός είχε
βαριές απώλειες. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ξεκίνησε εναντίον του έναν αμείλικτο
ανταρτοπόλεμο, όπου ήταν δυνατό χτυπούσε τμήματα του στρατού του, προκαλώντας
του με τον τρόπο αυτό πολλές απώλειες. Επίσης ο Γέρος του Μοριά χτυπούσε τον
αντίπαλό του πολλές φορές στον ανεφοδιασμό του. Έτσι δημιουργούσε στον Ιμπραήμ
και προβλήματα στον ανεφοδιασμό.
Στη Ρούμελη ο Καραϊσκάκης ξεκίνησε την
ελληνική αντεπίθεση από τα τέλη Ιανουαρίου 1827. Ο γιος της Καλογριάς, όπως
ήταν γνωστός ο αρχιστράτηγος της Ρούμελης, κατάφερε μέσα σε δύο μήνες να
απελευθερώσει όλη τη Ρούμελη εκτός από τη Βόνιτσα, το Μεσολόγγι και τη
Ναύπακτο. Μάλιστα είχε πετύχει και μια σημαντική νίκη εναντίον των Τούρκων στην
Αράχοβα. Ο Κιουταχής είχε περιέλθει σε δύσκολη θέση λόγω των νικών του
Καραϊσκάκη. Ο Κιουταχής, όμως θα επωφεληθεί από τον άδοξο θάνατο του Καραϊσκάκη
και στις 24 Απριλίου 1827 θα νικήσει στον Ανάλατο τον Ελληνικό στρατό, τον
οποίο διοικούσαν οι Κόχραν και Τσώρτς. Οι δυο Άγγλοι στρατηγοί δεν είχαν
ακούσει τις συμβουλές του νεκρού Καραϊσκάκη να μην επιτεθούν κατά μέτωπο στους
Τούρκους, αλλά να επιδιώξουν μέσω πλαγιοκοπήσεων και με την χρήση των
ταμπουριών τους να τους φέρουν σε δεινή θέση. Ο Κιουταχής σύντριψε τους Έλληνες
και μετά από ένα μήνα κατέλαβε την Ακρόπολη. Παρά τη νίκη του δεν μπορούσε
άμεσα να επιτεθεί στους Έλληνες στον Πειραιά γιατί έπρεπε να καταλάβει ξανά τη
απελευθερωμένη Ρούμελη. Επίσης δεν είχε τον στόλο στο πλευρό του για να
επιδιώξει την οριστική συντριβή των Ελλήνων στην Αττική. Όπως είναι φυσικό
χωρίς να καλύψει τα νώτα του στη Ρούμελη δεν μπορούσε να συμπράξει με τον
Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.
Ο Ιμπραήμ κατά το διάστημα αυτό είχε
έρθει σε πολύ δεινή θέση, καθώς ο πόλεμος φθοράς του Κολοκοτρώνη είχε επηρεάσει
το ηθικό των ανδρών του. Έτσι για να προσεταιριστεί τους Έλληνες εξέδωσε τα
λεγόμενα «συγχωροχάρτια», με τα οποία όποιος Έλληνας δήλωνε υποταγή απολάμβανε
αμνηστία. Ο Κολοκοτρώνης απέναντι στο νέο αυτό δόλιο μέσο του Ιμπραήμ, απάντησε
αποφασιστικά, με την πολιτική του «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους». Οι
Έλληνες τα τέλη καλοκαιριού του ίδιου έτους ξεκίνησαν πάλι να
δραστηριοποιούνται εναντίον των Τούρκων στη Ρούμελη, στέλνοντας δυνάμεις για να
ενισχύσουν τις εστίες της Επανάστασης που υπήρχαν ακόμη. Μάλιστα λίγο πριν τη
ναυμαχία του Ναυαρίνου, στις 17 Σεπτεμβρίου 1827 ο ναύαρχος Άστιγξ, αρχηγός
μοίρας του ελληνικού στόλου καταναυμάχησε στην Ιτέα ( ναυμαχία της Αγκάλης) την
αντίστοιχη τουρκική μοίρα. Το πλοίο που έκανε τη διαφορά ήταν το ατμόπλοιο, η
Καρτερία, το οποίο έδινε τεράστιο τεχνολογικό πλεονέκτημα στον ελληνικό στόλο, εκτός από αυτού του
πυρός. Τέλος λίγες μέρες πριν την ναυμαχία του Ναυαρίνου, αρχές Οκτωβρίου,
ξεκίνησαν στόλος και στρατιωτικές δυνάμεις για να απελευθερώσουν τη Χίο. Οι
Έλληνες ξεκίνησαν τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις στη Χίο στις 17 Οκτωβρίου
1827, μία βδομάδα μετά την συντριβή των Τουρκοαιγυπτίων στο Ναυαρίνο από τους
συμμάχους. Αυτό φανερώνει ότι η Επανάσταση αναπτερωνόταν και χωρίς τη βοήθεια
των συμμάχων.
Συνεπώς από τα παραπάνω η κατάσταση για
τους Τούρκους του Κιουταχή και τους Αιγύπτιους του Ιμπραήμ κάθε άλλο παρά
εύκολη ήταν. Ένας ουδέτερος παρατηρητής, όπως οι ξένοι, έβλεπαν ότι η κατάσταση
είχε φτάσει σε τέλμα και για τους δύο. Και για τους επαναστατημένους Έλληνες
και για τους επίδοξους καταστολείς της Επανάστασης. Ο Ιμπραήμ είχε προσπαθήσει
τρία χρόνια να υποτάξει τους Έλληνες, αλλά δεν τα κατάφερε. Οι Αιγυπτιακές
δυνάμεις στην ουσία ήλεγχαν την Τρίπολη, το Νεόκαστρο, τη Μεθώνη, τη Καλαμάτα
και την Πάτρα. Οι υπόλοιπες περιοχές ήταν υπό τον έλεγχο των Ελλήνων. Οι
Έλληνες είχαν καταφέρει να τον φθείρουν, αλλά όχι να τον νικήσουν. Ο Κιουταχής
στη Ρούμελη βίωνε παρόμοια κατάσταση με αυτή του Ιμπραήμ.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις βλέποντας ότι η
κατάσταση μεταξύ των εμπόλεμων όχι μόνο δεν ξεκαθάριζε, αλλά γινόταν όλο και
πιο περίπλοκη, αποφάσισαν να δράσουν προς ίδιον όφελος. Συγκεκριμένα λόγω του
πολέμου στην Ανατολική Μεσόγειο είχε αυξηθεί η πειρατεία και το εμπόριο
διεξαγόταν με μεγάλη δυσκολία. Αυτό για την Αγγλία, τη Γαλλία και την Ρωσία
σήμαινε απώλεια μεγάλων κεφαλαίων, και όπως ήταν φυσικό δεν μπορούσαν να
ανεχθούν να αιμορραγούν για πολύ ακόμη. Επίσης οι τρεις παραπάνω Δυνάμεις είχαν
τεράστια γεωπολιτικά συμφέροντα, τα οποία διακυβεύονταν και έπρεπε να τα
προστατεύσουν. Η Αγγλία επιθυμούσε να έχει τον απρόσκοπτο έλεγχο της Μεσογείου,
κάτι που είχε καταφέρει με μεγάλο κόπο κατά τους Ναπολεόντιους Πολέμους. Η
Αίγυπτος του Μεχμέτ Άλι ήταν ένας εν δυνάμει κίνδυνος που έπρεπε να
καταστραφεί. Άρα η ευκαιρία να το πετύχει αυτό νομότυπα ήταν αυτή για την
Αγγλία. Η Γαλλία επίσης είχε ζωτικά συμφέροντα στην περιοχή, τα οποία έπρεπε να
προστατέψει. Δεν ήταν δυνατόν να αφήσει την Αγγλία να «κάνει» παιχνίδι μόνη της
στην Ανατολική Μεσόγειο. Επομένως έπρεπε να συμμετάσχει κι αυτή στην νέα πίτα
που επρόκειτο λίαν συντόμως να μοιραστεί. Η Ρωσία από την πλευρά της πάντα
επεδίωκε την ελεύθερη πρόσβαση στη Μεσόγειο και της ήταν αδιανόητο να αφήσει
την Ελλάδα να πέσει στα χέρια των Άγγλων. Οι Έλληνες όντες ομόδοξοι έπρεπε για
τους Ρώσους να ενταχθούν στη δική τους σφαίρα επιρροής. Οι τρεις δυνάμεις βλέποντας
μέσα σε αυτά τα επτά χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης την ανικανότητα της
Οθωμανικής αυτοκρατορίας να την καταπνίξει συνειδητοποίησαν, ότι η πτώση της
ήταν θέμα χρόνου, οπότε έπρεπε να πάρουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι από
αυτή.
Έτσι μέσα στο πλαίσιο αυτό στις 4
Απριλίου 1826 στην Αγία Πετρούπολη ( λίγο πριν την ηρωική πτώση του
Μεσολογγίου) ο Ουέλλιγκτον υπέγραψε με το Νέσελροντ το Πρωτόκολλο της
Πετρούπολης, στο οποίο προβλεπόταν η αυτονομία της Ελλάδας. Το πρωτόκολλο αυτό
κοινοποιήθηκε και στις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, ώστε να συμμετάσχουν όποιες
επιθυμούσαν. Η μόνη χώρα που αποφάσισε να συμμετάσχει ήταν η Γαλλία. Στις 6
Ιουλίου 1827 στο Λονδίνο οι τρεις δυνάμεις υπέγραψαν την γνωστή ως σήμερα
Ιουλιανή Σύμβαση, η οποία προέβλεπε την κατάπαυση του πυρός και από τις δύο
εμπόλεμες πλευρές και την δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους. Το ιδιαίτερο
της Σύμβασης ήταν ότι οι τρεις Δυνάμεις αν χρειαζόταν θα επέβαλλαν στους εμπόλεμους
την κατάπαυση του πυρός δια της βίας.
Η ναυμαχία του Ναυαρίνου έγινε στις
8/20 Οκτωβρίου 1827 μεταξύ των συμμαχικών δυνάμεων και των Τουρκοαιγυπτιακών. Ο
συμμαχικός στόλος καταναυμάχησε τον Τουρκοαιγυπτιακό μέσα σε λίγες ώρες. Η
συντριβή αυτή του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου σήμαινε και την λήξη της εκστρατείας
του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, καθώς χωρίς τον ανεφοδιασμό του από την θάλασσα η
συνέχιση της ήταν αδύνατη. Ο Κιουταχής μαθαίνοντας για την συντριβή του
Τουρκοαιγυπτιακό στόλου συνειδητοποίησε κι αυτός ότι το έργο του πλέον γινόταν
ακατόρθωτο. Οι Έλληνες πλέον ήταν μόνοι κυρίαρχοι στη θάλασσα και θα μπορούσαν
να μεταφέρουν τον πόλεμο εναντίον του σε όποιο μέρος της Ρούμελης επιθυμούσαν.
Ύστερα από τα παραπάνω γίνεται
κατανοητό ότι οι Έλληνες την ανεξαρτησία τους δεν την χρωστάνε σε κανέναν. Ο
ζήλος τους για την ελευθερία ήταν αυτός που τους οδηγούσε στον πόλεμο εναντίον
της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η ικανότητα τους στο πεδίο της μάχης ήταν η
αιτία που τα πράγματα έφτασαν σε αδιέξοδο. Η κατάσταση είχε φτάσει σε αδιέξοδο
και για τους Τουρκοαιγυπτίους και για τους Έλληνες. Και οι μεν, και οι δε δεν
μπορούσαν να επιβληθούν στον άλλον. Οι
Μεγάλες Δυνάμεις που παρατήρησαν το αδιέξοδο της κατάστασης έδωσαν τη λύση, η οποία για εμάς ήταν συμφέρουσα. Ο
ελληνικός λαός είχε καταφέρει επί επτά χρόνια να αντιμετωπίσει όλες τις
προσπάθειες των Οθωμανών να καταπνίξουν την Επανάσταση.
[1] Κολοκοτρώνης
«Απομνημονεύματα», σ. 6
[2] Μακρυγιάννης
«Απομνημονεύματα», Β’ Τόμος, σ. 172
[3] Τρικούπης «ΙΤΕΕ», Α’
Τόμος, σ. 29-30
[4] Α΄Σύνταγμα της Επιδαύρου,
σ. 1-2
[5] Κ. Ευσταθιάδης σ. 40-41
[6] Βλ. εικ. 2
[7] Κολοκοτρώνης
«Απομνημονεύματα», σ. 6
[8] Τρικούπης «ΙΤΕΕ», Α’
Τόμος, σ. 29-30
[9] Επαναστατική Διακήρυξη
Υψηλάντη,(βλ. εικ. 2)
[10] Μακρυγιάννης
«Απομνημονεύματα», Β’ Τόμος, σ. 172
[11] Α΄Σύνταγμα της Επιδαύρου,
σ. 1-2
[12] Είναι οι άνθρωποι που
πιστεύουν στις άλλες Βιβλικές θρησκείες και μπορούν να ζουν σε μουσουλμανική
χώρα κάτω από ορισμένες συνθήκες.
[13] Γερμανός, σ. 27-28
[14] Διαμαντής Αθ. Κωνσταντίνος, Πρότασις καθιερώσεως εθνικών
επετείων και δημοσίων αγώνων κατά το πρότυπον των εορτών της αρχαιότητος κατά
το έτος 1835, Αθηνά, Σύγγραμμα
περιοδικόν της εν Αθήναις Επιστημονικής Εταιρείας. τομ. 73, 74. (1972,
1973), σελ. 314
[15] Παραβλέπουν το γεγονός
ότι ο Σπ. Τρικούπης κάνει αναφορά στο έργο του για συνεδρίαση των κεφαλών των
Καλαβρύτων. Τρικούπης «ΙΤΕΕ», Α’ Τόμος, σ. 74-76
[17] Φωτάκου Απομνημονεύματα,
τ. Α΄, σελ. 72, εκδ. Βεργίνα
[18] Ζώρας Θ. Γεώργιος, Αι κατά πληροφορίας του Ολλανδικού
Προξενείου πρώται επαναστατικαί εκδηλώσεις εν Πάτραις το 1821. Πρακτικά του Α'
εν Πάτραις Τοπικού Συνεδρίου Αχαϊκών Σπουδών, περιοδικό Πελοποννησιακά, Παράρτημα 1,
1974 σελ.200
[19] Ιωάννης
Φιλήμων, Ιστορικόν Δοκίμιον περί Ελληνικής
Επαναστάσεως, τ. Γ΄, σελ.5,18
[20] Πουκεβίλ, τ. 1, σελ. 42
[21] Κανέλλος Δεληγιάννης: Απομνημονεύματα, σελ.
183-4, 186-
7, 197, 198, εκδ. Πελεκάνος
[22] Samuel Howe M. D.; An Historical sketch
of the Greek
revolution New York
[24] Τρικούπης «ΙΤΕΕ»,Α’
Τόμος, σ. 101-102
[25] Τρικούπης «ΙΤΕΕ»,Α’
Τόμος, σ. 99-100
[26] Κολοκοτρώνης
«Απομνημονεύματα», σ. 6
[27] Μακρυγιάννης
«Απομνημονεύματα», Β’ Τόμος, σ. 59-60
ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΛΗΜΜΑΤΑ ΣΤΗ WIKIPEDIA
